Zielony Uniwersytet
Uniwersytet w dobie kryzysu klimatycznego
Rektor UW, profesor Alojzy Nowak na początku dokumentu opracowanego przez Zespół rektorski ds. ekologii oraz kryzysu klimatycznego pt. „AGENDA NA RZECZ KLIMATU I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU” pisze, iż „Działając w poczuciu solidarności wobec przyszłych wyzwań, świadom społecznej odpowiedzialności uczelni w stosunku do wspólnoty akademickiej, obywateli naszego kraju, a także świata przyrody, Uniwersytet Warszawski podejmuje coraz liczniejsze inicjatywy na rzecz klimatu oraz ochrony środowiska naturalnego. Także poprzez swoją misję i strategię realizowaną w działalności badawczej, dydaktycznej i społecznej UW podjął szereg inicjatyw, programów oraz projektów, które pomagają realizować Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ. Szkoły wyższe pełnią wyjątkową rolę w kształtowaniu społeczeństwa i otaczającego go świata. Naszym zadaniem jest wyedukowanie jak najliczniejszej grupy odbiorców, także przyszłych decydentów.” Powstanie Mazurskiego Centrum Bioróżnorodności i Edukacji KUMAK jest przykładem realizowania wspomnianych założeń przez jednostki UW.
Budowa w stylu eko. Budownictwo ekologiczne opiera się na trzech głównych założeniach. Są nimi (1) oddziaływanie na środowisko (potocznie rozumiana „ekologia”), (2) ekonomia dotycząca oszczędzania używanych mediów oraz (3) aspekt społeczny, prowadzący do zapewnienia komfortu użytkownikom. Ekobudownictwo to nie tylko efekt końcowy, ale również minimalizowanie negatywnego wpływu samego przebiegu budowy.
Modernizacja Stacji Terenowej Wydziału Biologii UW, która doprowadziła do powstania Mazurskiego Centrum Bioróżnorodności i Edukacji KUMAK od samego początku przebiegała z założeniem ograniczania negatywnego wpływu na środowisko. Pierwsza koncepcja architektoniczna Centrum powstała w 2015 roku. Zakładała stworzenie dwóch budynków: naukowo-dydaktycznego i ekspozycyjnego, następnie na jej podstawie stworzono projekt, który doprecyzował technologie i materiały. W efekcie powstały budynki niskoemisyjne, wyposażone w panele fotowoltaiczne, system odzysku ciepła, pompy ciepła i maty kapilarne. Zastosowany został także system odzysku wody szarej, w którym woda spod pryszniców i umywalek zostaje oczyszczona i ponownie wykorzystana do spłukiwania toalet. Obiekty są częściowo przysypane ziemią, elewację porasta roślinność, a część dachów została zaadaptowana pod tzw. zielone dachy – gdzie samoistnie pojawiły się rośliny z okolicy. Nawierzchnia nie została wybetonowana, a podczas samego procesu budowy – nie była prowadzona wycinka rosnących drzew. Inwestycję wykonywały firmy lokalne, co ograniczyło ślad węglowy, jak również proces został zaplanowany w taki sposób aby nie wycinać drzew. W efekcie całego procesu budynki szybko po zakończeniu budowy wtopiły się w krajobraz. W ramach przeprowadzonej inwestycji usunięto również latarnię starego typu, zastępując ją nowoczesnym oświetleniem co w efekcie znacznie zmniejszyło zanieczyszczenie światłem.
Wysiłki te zostały kilkukrotnie nagrodzone. W 2023 roku MCBiE KUMAK znalazło m.in. się wśród laureatów PLGBC Green Building Awards, a inwestycja otrzymała nagrodę w kategorii NAJLEPSZY EKOLOGICZNY BUDYNEK SEKTORA PUBLICZNEGO. Nagroda ta stanowi uwieńczenie wysiłków wielu osób – w tym autorom projektu z Biura Architektonicznego Kwadratura, autorowi koncepcji Tomaszowi Mielczyńskiemu oraz generalnemu wykonawcy, Przedsiębiorstwu Budowlanemu Szczuka. Również decyzją redakcji dziennika „Rzeczpospolita” architekci z Pracowni Kwadratura oraz Wydział Biologii UW zostali laureatami nagrody Real Estate Impactor 2023. Wyróżnienie to przyznawane jest firmom i osobom, których projekty, decyzje i działania mają znaczący wpływ na rozwój branży nieruchomości oraz kształtują jakość życia w mieście na miarę dzisiejszych i nadchodzących czasów.
Społeczna misja Uniwersytetu. Skuteczna ochrona przyrody jest możliwa tylko tam, gdzie potrzeba ochrony wypływa oddolnie – od ludzi żyjących w pobliżu cennych przyrodniczo miejsc. Istotą powołania Centrum oraz utworzenia, powszechnie dostępnej, wystawy edukacyjnej jest kształtowanie świadomości ekologicznej i podnoszenie poziomu edukacji na poziomie lokalnym, regionalnym oraz krajowym.
Tematyka samej wystawy odnosi się przede wszystkim do problemów związanych z ochroną zasobów wodnych i bioróżnorodności, dodatkowo umiejscawia je w kontekście zmian klimatu. Jeden z eksponatów szczegółowo prezentuje założenia ekobudownictwa zrealizowane podczas projektowania i budowania Centrum. Oprócz uświadamianie zagrożeń i proponowanie rozwiązań dotyczących zrównoważonego rozwoju, wystawa w niezwykły sposób (m.in. poprzez liczne akwaria biotopowe) przybliża lokalną przyrodę. Kompleksowa strategia edukacyjna MCBiE KUMAK zakłada również spotkania i warsztaty edukacyjne przybliżające i popularyzujące prowadzone badania naukowe. Utworzenie Centrum jest nie tylko wyrazem „misji i strategii realizowanej w działalności badawczej, dydaktycznej i społecznej” ale także wizytówką Uniwersytetu jako uczelni świadomej i wrażliwej tak ekologicznie jak i społecznie. Dodatkowo Centrum, już stanowiące rozpoznawalny punkt na mapie Mazur, jest platformą współpracy rozmaitych ośrodków, które będą w stanie realnie kształtować przyszłość w myśl zasady zrównoważonego rozwoju.